سهم قابل‌توجه ایران از تولید علم در جهان/ چرا دانش‌بنیان شدن صنایع برای کشور حیاتی است؟
مشاور رئیس بنیاد ملی نخبگان گفت: ما حدود یک درصد از جمعیت کل دنیا را داریم، حدوداً یک درصد از خاک دنیا را هم در اختیار داریم اما حدود ۲ % از تولید علم جهانی متعلق به ایرانیان است؛ این یک اتفاق مهم است که باید زمینه‌ساز حل مشکلات موجود و حرکت به سمت پیشرفت کشور شود.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد ملی نخبگان، سال‌هاست که رهبر معظم انقلاب دانش‌بنیان شدن اقتصاد را یکی از مهمترین ارکان تحقق اقتصاد مقاومتی معرفی کرده اند. راهبردی که نتیجه‌ی آن امروز در قالب بیش از ۶ هزار شرکت دانش‌بنیان نمایان شده و توانسته است علاوه بر رفع نیازها و حل مشکلات کشور، نقش بسیار پررنگی را در خنثی‌سازی تحریم‌ها ایفا کند.
رهبر انقلاب در ادامه رهنمودهای کلیدی خود برای رشد و پیشرفت کشور، سال ۱۴۰۱ را به عنوان سال «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» نامگذاری کردند. اما سوال مهمی که پیش می‌آید این است که دلیل این تاکید جدی رهبرانقلاب بر دانش بنیان شدن صنایع بزرگ و اقتصاد کشور چیست؟ و تحقق آن چه کمکی به کشور می‌کند؟ برای یافتن پاسخ این سوال به سراغ «پرویز کرمی» مشاور رئیس بنیاد ملی نخبگان رفتیم و درخصوص اهمیت شعار سال با او گفت‌و‌گو کردیم. در ادامه متن کامل این گفتگو را می‌خوانید:
فارس: با توجه به شعار سال ۱۴۰۱ و تاکید همیشگی رهبر معظم انقلاب بر رونق گرفتن اکوسیستم فناوری و نوآوری، فکر می‌کنید دانش‌بنیان شدن اقتصاد کشور چه ضرورت و اهمیتی دارد؟
* راهبری جریان علم و فناوری کشور توسط رهبرانقلاب
کرمی:اگر ما به مرور فعالیت‌هایی که رهبر فرزانه انقلاب از دهه ۷۰ به بعد در موضوع علم‌وفناوری داشته‌اند نظر کنیم؛ یک راهبرد و خط و مشی را در کارها، فرمایشات، فرامین، دستورها و سیاست‌گذاری‌های حضرت آقا مشاهده می‌کنیم. حدود دهه ۷۰ بود که ایشان جنبش نرم افزاری و نهضت تولید علم را مطرح کردند؛ موضوعی که متاسفانه آن زمان در دانشگاه‌ها خیلی جدی گرفته نشد و بسیاری از افراد باوری را که حضرت آقا نسبت به جوانان و جامعه امیدوار ایران داشتند قبول نداشتند. لذا ایشان از دهه ۷۰ این موضوع را در دستور کار قرار دادند. حتی اگر به نامگذاری سال‌های گذشته نگاه کنیم از موضوعاتی مانند نوآوری و شکوفایی اقتصادی، تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی، اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال، تولید و پشتیبانی ها، جهش تولید و حمایت از کالای ایرانی همه در یک مسیر ملت مقتدر و ایران دارای اقتدار قرار داشته است.
فارغ از دولت‌ها، شخص رهبری از دهه ۷۰ تاکنون در یک مسیر قله را مشخص کرده و ملت و کشور را برای رسیدن به این قله راهنمایی کردند.
فارغ از دولت‌ها، چه دولت‌هایی که در این مسیر خوب عمل کردند و چه دولت‌هایی که قصوری داشتند و موجب کمبودهایی شدند، شخص رهبری در یک مسیر و در یک تایم لاین مشخص قله را مشخص کرده و ملت و کشور را از طریق یال‌ها و تپه‌ها به این قله راهنمایی کردند.
شعاری که امسال حضرت آقا مد نظر قرار داده‌اند، برگرفته از بنیه‌ای بود که کشور در این حوزه پیدا کرد. یعنی اقتصاد دانش‌بنیان که شاه کلید اقتصاد مقاومتی در کشور ماست، طی حداقل یک دهه گذشته توانسته است به زیست بومی برسد که بازیگران خود را شناخته است.
امروز ما حدود ۶۵۰۰ شرکت دانش‌بنیان داریم که توانسته‌اند در مقاطع سخت به کمک کشور بیایند و رافع نیازهای ما باشند.
امروز ما چیزی حدود ۱۰ هزار استارتاپ در حوزه‌های مختلف خدماتی، علمی، محصول محوری، تکنولوژی محوری و... داریم. حدود ۶۵۰۰ شرکت دانش‌بنیان داریم که توانسته‌اند در مقاطع سخت تحریم‌های ظالمانه به کمک کشور بیایند و رافع نیازهای ما باشند. در دوران کرونا ما توانستیم توانمندی شرکت‌های دانش‌بنیان و دانشمندان علمی خودمان را ببینیم. امروز ما حدود هزار و ۱۵۰۰ شرکت خلاق داریم که می توانند در حوزه تولید صنایع فرهنگی، تولید محتوا، خدماتی که بر بستر کسب وکارهای دیجیتال قرار دارند، به خوبی عرض اندام کند.
*نیروی انسانی متخصص مهمترین رکن اقتصاد دانش‌بنیان است
حضرت آقا مسئله جهاد تبیین را بر پایه نیروی انسانی متخصصی که در کشور داریم، توانمندی های تکنولوژیکی که داریم و بر پایه پلتفرم هایی که اکنون در دسترس هستند مطرح کردند. مهمترین عامل در اقتصاد دانش‌بنیان نیروی انسانی متخصص است. دانشگاه‌های ما طی این سال ها ثابت کرده‌اند که در تولید و پرورش نیروی انسانی متخصص توانمند هستند.
*سهم ۲ درصدی ایران از تولید علم در جهان/ چشیدن طعم شیرین دانش‌بنیان شدن تولید
امروز ما در نانو فناوری در جهان چهارم هستیم، در بیوتکنولوژی و زیست فناوری رتبه هفتم را داریم، در علوم شناختی یازدهم، در هواوفضا نهم و در هوش مصنوعی در رتبه شانزدهم دنیا قرار داریم.
ما حدود یک درصد از جمعیت کل دنیا را داریم.حدوداً یک درصد از خاک دنیا را هم در اختیار داریم. اما حدود ۲ % از تولید علم جهانی متعلق به ایرانیان است و ما به استناد پایگاه های علم سنجی جهانی در رتبه پانزدهم تولید علم دنیا قرار داریم . امروز ما در نانو فناوری در جهان چهارم هستیم، در بیوتکنولوژی و زیست فناوری رتبه هفتم را داریم، در علوم شناختی یازدهم، در هواوفضا نهم و در هوش مصنوعی در رتبه شانزدهم دنیا قرار داریم. اینها رتبه های بسیار خوبی است که ما در تولید علم به خودمان اختصاص داده ایم. و اکنون بر پایه نیروهای متخصصی که در جامعه داریم باید به این سمت حرکت کنیم که مردم خوب کشور ما طعم شیرین دانش‌بنیان شدن تولید را در همه عرصه ها بچشند.
*هم افزایی شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق با صنایع بزرگ
اگر الان ۶۵۰۰ شرکت دانش‌بنیان، ۱۵۰۰ شرکت خلاق در کشور وجود دارد، اینها می توانند در کارخانجات تولیدی بزرگ ما تکثیر شوند و به دانش‌بنیان شدن آن‌ها کمک کنند. دیگر دوره تولید سنتی و تولید بر مبنای غیر نوآوری گذشته است. اگر کارخانجات تولیدی ما می خواهند روی پا بایستند باید به سمت رسوخ و تزریق فناوری و نوآوری در تولیدات خودشان روی بیاورند و این کار محقق نمی شود مگر با هم افزایی و پیوستن شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق به شرکت‌های تولیدی بزرگ.
*خلق راه‌حل‌های فناورانه برای رفع مشکلات کشور
اکنون موقعیت کشور موقعیتی نیست که نیروی متخصص دانشگاهی ما کار اداری انجام دهد. من به زحمت کارگران و کارمندانی که در سیستم دیوان سالاری ما مشغول هستند ارج می‌نهم اما دیگر دوره استخدام دولتی گذشته است.حالا باید شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق در کنار کارخانجات نوآوری در کنار خانه‌های خلاق و نوآوری از نیروی انسانی متخصص و ماهر ما پر جنب و جوش شوند. و بتوانند نیازمندی‌های جامعه را رفع کنند و آن چیزی که ما به آن خلق راه حل‌های فناورانه برای رفع مشکلات کشور می‌گویم را عملیاتی کنند. و سال‌هاست یک باغبان خوب و یک رهبر خوب این موضوع را رصد کرده و به این توانمندی و بلوغ در جامعه دانش‌بنیان و نیروهای متخصص داخلی اعتقاد دارد. از این رو ایشان امسال را سال تولید دانش‌بنیان و اشتغال آفرین معرفی کردند.
*دانش‌بنیان‌ها ثابت کردند کار نشدنی نیست
ایران باید به سمت دانش‌بنیان کردن کشاورزی، شیلات، دامپزشکی، باغات و در نهایت دانش‌بنیان کردن صنعت و خدمات پزشکی حرکت کند.
من امیدوار هستم مسئولینی که شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق ما را کمتر باور دارند با توجه به خط و مشی که رهبری معظم انقلاب قرار دادند، این مسائل را بیشتر مورد توجه قرار دهند.
یادمان باشد که کشور ما یک کشور واردات محور بود. تحریم‌ها در واقع مسکنی بود که ما بتوانیم روی پای خودمان بایستیم و بتوانیم به دانش‌بنیان‌ها بها دهیم. این شرکت‌ها بودند که در دوران تحریم و کرونا ثابت کردند که کار نشدنی نیست، ما می‌توانیم و ایران در این زمینه به واسطه دانش‌بنیان‌ها مقتدر است. حالا این ایران مقتدر باید به سمت دانش‌بنیان کردن کشاورزی، شیلات، دامپزشکی، باغات و در نهایت دانش‌بنیان کردن صنعت و خدمات پزشکی حرکت کند. شهرداری های ما دیگر نمی‌توانند شهر را توسط یک شهردار و تعدادی نیروی خاص اداره کنند. شهر باید در اختیار استارتاپ‌ها، دانش‌بنیان‌ها و خلاق‌ها باشد. شرکت‌های خلاق باید بتوانند خدمات خوب ارزان و راحت را به مردم بدهند. این موضوع باید توسط مسئولینی که در حوزه حاکمیتی،قانون‌گذاری و اجرا نقش دارند محقق شود.
*ریل‌گذاری ۲۰ سال آینده در قانون جهش تولید دانش‌بنیان
خوشبختانه در انتهای سال ۱۴۰۰ مسئولین مجلس شورای اسلامی قانون جهش تولید دانش‌بنیان را مصوب و به شورای محترم نگهبان ارسال کردند. امیدوار هستم که در همین ابتدای سال این قانون در دستور کار شورای محترم نگهبان قرار بگیرد و انشاءالله تایید شود تا به تحقق فرمایش و شعار سال حضرت آقا کمک شود. اگر این قانون مصوب شود تقریباً یک ریل‌گذاری ۲۰ ساله فراروی شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق کشور قرار می‌گیرد و مردم توانمندی دانش‌بنیان‌هاو خلاق ها را بیش از گذشته خواهند دید.
فارس: کشور چگونه باید در مسیر دانش‌بنیان شدن صنایع بزرگ و حیاتی کشور گام بردارد؟
*ورود دانش‌بنیان‌ها به حوزه امنیت غذایی/ ارتقا قابل توجه کیفیت محصولات کشاورزی
کرمی:حوزه امنیت غذایی یکی از مسائلی است که باید دانش‌بنیان‌ها به آن ورود پیدا کنند. ما در اواخر سال گذشته در محضر معاون اول رئیس جمهور،یک جلسه مشترک با وزارت محترم جهاد کشاورزی داشتیم.در این جلسه تکلیف شدکه دانش‌بنیان‌ها در حوزه امنیت غذایی ورود پیدا کنند.
ورود دانش‌بنیان‌هابه حوزه کشاورزی می‌تواند تولید را افزایش و مصرف سموم کشاورزی را کاهش دهد.
صرف اینکه ما بگوییم کشور ما دانش‌بنیان است کفایت نمی‌کند، ما باید تمام تلاش دانش‌بنیان‌ها و توانمندی آن‌ها را در جایی جای کشور ببینیم. این اتفاق شدنی است چراکه دانش‌بنیان‌ها توانمندی هایشان را عرضه کرده‌اند و حالا این توانمندی ها باید در کشور ساری و جاری شود. امروز متاسفانه کشاورزی ما از عدم برخورداری و بهره وری بهینه از آب، خاک، کاشت، داشت و برداشت رنج می‌برد. چراکه هنوز در این حوزه این مراحل به صورت سنتی انجام میشود. ورود دانش‌بنیان‌هابه این حوزه می‌تواند تولید را در سطح و هکتار بالا ببرد. ضمناً می‌تواند مصرف سموم کشاورزی را کاهش دهد و استفاده از سموم بیولوژیک را جایگزین آن کند و از این طریق امنیت غذایی را تامین کند و در افزایش تولید و کشت و هم در سلامت و ازدیاد محصول و بومی شدن آن به کشاورزی کمک می‌کند.
*دانش‌بنیان شدن صنعت شیلات/ پروژه‌ای بزرگ برای تامین پروتئین از جلبک‌ها
در حوزه شیلات هم همینطور، ما خوشبختانه در جنوب و شمال کشور هزاران کیلومتر دریا داریم. شیلات ما باید به سمت دانش‌بنیان شدن حرکت کند. اکنون یک پروژه بزرگ ملی تحت عنوان تولید پروتئین از جلبک در دستور کار قرار دارد و تنها چیزی که احتیاج دارد دریا،نمک، آب و نور خورشید است که خداوند آن را در جنوب و شمال کشور برای ما به ودیعه گذاشته است. این کار می تواند پروتئین انسانی و پروتئین گیاهی مورد نیازمان را تامین کند.
*از تولید قطار ملی تا تامین ۹۸% از داروی موردنیاز کشور
در حوزه های دیگر مانند لوازم خانگی نیز دانش‌بنیان‌ها به خوبی ورود کرده‌اند.در حوزه حمل و نقل ما انتهای سال گذشته اتوبوس برقی را دیدیم که به جامعه عرضه شد. قطار مترو ملی را دیدیم که خوشبختانه تست گرم خود را بر روی ریل مترو تهران با موفقیت به سرانجام رساند. به جز تجهیزات پزشکی و دارو اینها حوزه‌هایی است که دانش‌بنیان ها در آن‌ها ورود پیدا کرده اند. امروز ۹۸ % از داروی کشور و واکسن‌ها توسط شرکت‌های دانش‌بنیان تولید میشود. کاتالیست های مورد استفاده در صنعت نفت و پتروشیمی توسط دانش‌بنیان‌ها تولید می شود.
فارس: حضرت آقا در دیدار اخیرشان با تولیدکنندگان و کارآفرینان از دانش‌بنیان نبودن صنایع بزرگ و عقب ماندگی در استفاده از فناوری‌ها صنعت نفت گلایه کردند. اکوسیستم دانش‌بنیان کشور در این حوزه چه قدم هایی برداشته است و برای استفاده از این توان در صنایع بزرگ، نیازمند چه اقداماتی هستیم؟
*بهره‌گیری از توان دانش‌بنیان‌ها در بخش‌های مختلف کشور
کرمی:بنده امیدوار هستم مسئولین بخش‌های مختلف، اعم از دولتی، خصوصی، نهادهای عمومی و صندوق های بازنشستگی به سمت بهره‌گیری از توان فنی، دانشی و فناوری شرکت‌های دانش‌بنیان حرکت کند. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مانند گذشته در این مسیر پرچمدار حمایت از این شرکت است تا بتواند حلقه اتصال شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق با صنایع بزرگ کشور باشد. حضرت آقا این مشکل را به درستی دیدند و برای آن راه حل مناسب ارائه کردند. اگر این موضوع توسط دولت، مجلس، قوه قضاییه و نهادهای عمومی حاکمیتی به درستی دیده شود که شرکت‌های بزرگ تولیدی باید به سمت دانش‌بنیان شدن حرکت کنند. شرکت‌های دانش‌بنیان نیز حاضرند توان فنی خود و تمام چیزی که دارند را در اختیار شرکت‌های تولیدی بزرگ قرار دهند و نیازهای آن‌ها را رفع کنند تا از این طریق به تولید بیشتر، بهره‌وری بالاتر با هزینه‌ای کمتر کمک کنند.
اقتصاد دانش‌بنیان اقتصاد دوست‌دار محیط است، اقتصاد دارایی بهره‌وری بالا و اقتصادی مبتنی بر نیروی انسانی که مواد اولیه خاصی نمی‌خواهد. خوشبختانه ایران اسلامی از این منظر غنی است. من امیدوار هستم که در سال جاری دولت، مجلس قوه قضاییه و نهادهای عمومی ما با پالایش قوانین مزاحم بیش از پیش این حرکت را رونق ببخشند. الحمدالله این مسیر در دولت سیزدهم شروع شده است و ما در طی این مدت دیدیمکه تمام تلاش دولت پالایش و مانع زدایی از مسیر اشتغال تولید و دانش‌بنیان شدن است.
منبع: فارس
